W dniu 7 maja 2022 roku mija 100 rocznica urodzin i 7 rocznica śmierci Mariana Szelińskiego – niezapomnianego, wieloletniego Prezesa i Prezesa Honorowego Oddziału SITK RP w Krakowie.

Marian Szeliński to w naszym środowisku już legenda – znali go wszyscy nie tylko w Krakowie, ale we wszystkich innych Oddziałach Stowarzyszenia rozsianych po całej Polsce. Był szanowany, lubiany, wszyscy wiedzieli, że jest to człowiek renesansu o wielu zainteresowaniach i talentach. Był człowiekiem nieustannie aktywnym, pełnym inwencji, niespokojnym, twórczym.

Poniższy biogram doskonale oddaje to, jakim Człowiekiem, Przyjacielem i Członkiem Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji, które tak ukochał, był Marian Szeliński.

Marian Szeliński urodził się 7 maja 1922 roku w Krakowie. Jego ojciec był urzędnikiem kolejowym, miał czworo rodzeństwa. Przed II wojną światową ukończył szkołę powszechną, gimnazjum oraz pierwszą klasę liceum humanistycznego w VI Państwowym Liceum i Gimnazjum im. T. Kościuszki. W czasie wojny w latach 1940 – 1943 ukończył Państwową Szkołę Budownictwa uzyskując dyplom technika. W roku 1945 dyplom ten został zweryfikowany przez Państwową Szkołę Przemysłową na świadectwo dojrzałości Liceum Wodno – Melioracyjnego.

W sierpniu 1943 roku, po otrzymaniu dyplomu technika, został skierowany do pracy w Urzędzie Ziemskim w Krakowie. Kierował budową dróg lokalnych na terenach byłego powiatu krakowskiego i bocheńskiego. Po wyzwoleniu Krakowa w 1945 roku złożył w trybie eksternistycznym egzamin dojrzałości w Liceum Humanistycznym i rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ukończył je w 1949 roku, uzyskując dyplom magistra nauk humanistycznych. W roku akademickim 1948/1949, będąc studentem ostatniego roku studiów, podjął pracę na Uniwersytecie jako młodszy asystent.

Po studiach, w dniu 16 października 1949 roku rozpoczął pracę zawodową w Państwowym Przedsiębiorstwie Robót Komunikacyjnych nr 1 w Krakowie, które następnie zmieniło nazwę na Przedsiębiorstwo Robót Kolejowych nr 9 w Krakowie. W przedsiębiorstwie tym pracował nieprzerwanie przez 31 lat aż do roku 1981, kiedy przeszedł na emeryturę. W czasie swej kariery zawodowej w PRK zajmował się bezpośrednim wykonawstwem na budowach zajmując kolejno stanowiska: starszego technika budowy, kierownika sekcji pomiarowej, kierownika robót mostowych, kierownika odcinka robót, kierownika budowy i zastępcy kierownika odcinka budowlanego ds. technicznych.

W roku 1956 przeszedł do zarządu przedsiębiorstwa pracując kolejno na stanowiskach: starszego inspektora działu produkcji, starszego inspektora działu organizacji i normowania pracy (od 1963r.), kierownika działu techniki i normowania wraz z laboratorium betonowym i geotechnicznym (od 1965r.).

W roku 1972 został powołany na stanowisko zastępcy dyrektora przedsiębiorstwa ds. generalnego realizatorstwa inwestycji. W ramach pełnienia tej funkcji kierował zespołem generalnego realizatorstwa inwestycji ds. budowy urządzeń komunikacyjnych dla Huty Katowice. Prowadził w tym czasie wiele dużych inwestycji kolejowych, czego rezultatem było przekazanie do eksploatacji w 1976 roku stacji rozrządowej w Strzemieszycach – Dąbrowie Górniczej i linii kolejowych łączących je z siecią PKP. W ramach pełnienia funkcji zastępcy dyrektora zajmował się również inwestycjami własnymi przedsiębiorstwa oraz przygotowaniem do podjęcia robót eksportowych budownictwa kolejowego.

Pracując w przedsiębiorstwie rozwinął szeroką działalność w zakresie propagowania rozwoju techniki, wynalazczości, racjonalizacji, informacji naukowo – technicznej, organizacji i technologii robót. Były to lata pełne Jego twórczej inicjatywy i wdrażania w budownictwie wciąż doskonalszych rozwiązań technicznych. W 1966 roku uzyskał uprawnienia budowlane w budownictwie specjalnym w zakresie komunikacji w specjalności: linie kolejowe, węzły i stacje oraz mosty. Decyzją Ministra Komunikacji został uznany za wybitnego specjalistę budownictwa kolejowego.

Z ruchem Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji zetknął się w 1952 roku, zostając sekretarzem koła zakładowego, a następnie jego przewodniczącym. Od 1956 roku zaangażowany był w prace różnych komisji roboczych Zarządu Oddziału SITK w Krakowie, natomiast w 1962 roku wszedł do władz Oddziału zostając członkiem Zarządu. Powierzano mu do realizacji wiele odpowiedzialnych zadań, z których wywiązywał się z najwyższą sumiennością.

W latach 1962 – 1967 był Członkiem Zarządu Oddziału SITK w Krakowie. Następnie od 1967 pełnił funkcję Zastępcy Przewodniczącego Zarządu Oddziału, a pięć lat później został Przewodniczącym Zarządu – tę funkcję sprawował nieprzerwanie przez 22 lata do roku 1994.

W latach 1972 –  1994 Marian Szeliński angażował się również w prace całego Stowarzyszenia pełniąc w jego władzach ważne funkcje. Uczestniczył w pracach różnych organów Zarządu Głównego, sekcji, komisji i zespołów. Dwukrotnie, w 1972 i 1990 roku był organizatorem bardzo ważnego dla SITK wydarzenia, jakim jest Zjazd Stowarzyszenia. Był też inicjatorem Porozumienia Oddziałów Wojewódzkich SITK Makroregionu Południowo-Wschodniej Polski, któremu przewodniczył.

Ważną działalnością Prezesa Mariana Szelińskiego – specjalisty o wielkiej wiedzy technicznej i zawodowych osiągnięciach, ale też historyka z wykształcenia i zamiłowania  – było kierowanie powołanym przez SITK w 1994 roku Krajowym Klubem Miłośników Historii i Zabytków Transportu. Tę funkcję z wielką pasją, zaangażowaniem i wielkimi sukcesami sprawował do roku 2009. Był inicjatorem opracowywania i wydawania zeszytów naukowo-technicznych dotyczących historii i ochrony zabytków transportu. W czasie jego kierowania Klubem wydano 3 monografie poświęcone tej tematyce.

Marian Szeliński był niestrudzonym inspiratorem i organizatorem pracy i życia stowarzyszeniowego, ulepszał i doskonalił metody i styl pracy stowarzyszeniowej. Był współautorem kolejnych nowelizacji Statutu SITK i Vademecum Koła Zakładowego, a także pomysłodawcą struktur funkcjonalnych i organizacyjnych Stowarzyszenia. Po Zjeździe, który odbył się w Krakowie w 1990 roku, został inspiratorem i współautorem nowego modelu funkcjonowania SITK. Opracował szereg regulaminów, instrukcji i wytycznych usprawniających i ułatwiających działalność stowarzyszeniową.

W Krakowie zainicjował i wprowadził ciekawe i przyjęte z powodzeniem nowe formy działalności, m.in. tzw. „Tygodnie Komunikacji”, organizowane corocznie przez 25 lat „Krakowskie Dni Komunikacji”, a także „Dni Komunikacji w Makroregionie Południowo – Wschodnim Polski”, czy też „Dni Stowarzyszeniowe” obejmujące różnorakie imprezy o charakterze kulturalno – koleżeńskim, przyczyniające się do integracji środowiska inżynieryjno – technicznego z branży komunikacyjnej.

Równolegle z działalnością w SITK działał też w strukturach Naczelnej Organizacji Technicznej – dziś Federacji Stowarzyszeń Naukowo – Technicznych. Od 1966 roku był członkiem Zarządu Oddziału Wojewódzkiego NOT w Krakowie, następnie w latach 1981- 1994 pełnił funkcję Wiceprzewodniczącego Zarządu Oddziału, będąc jednocześnie w latach 1988 – 1990 członkiem Rady Głównej NOT w Warszawie, a od roku 1990 delegatem SITK do Walnego Zgromadzenia Delegatów SNT – najwyższego organu federacji. Za swoje zasługi został odznaczony Złotą i Srebrną Odznaką NOT.

Marian Szeliński był niestrudzonym animatorem postępu technicznego. Kierując realizacją bardzo wielu ważnych zadań, wdrażał nowoczesne rozwiązania techniczne i technologiczne, również w zakresie zarządzania i organizacji. Przykładał dużą wagę do jakości wykonywanych robót. Wspierał ruch racjonalizatorski, robił to w sposób bezpośredni, m.in. był autorem siedmiu wniosków racjonalizatorskich, które przyniosły ogromne korzyści ekonomiczne. Otrzymał Odznakę i Dyplom Zasłużonego Racjonalizatora. Swoim przykładem zachęcał innych do podejmowania działalności racjonalizatorskiej.

Jako rodowity Krakowianin, który bardzo kochał swoje miasto, był bardzo wyczulony na problemy komunikacyjne, w szczególności Krakowa, ale także całego makroregionu. Inicjował podejmowanie ważnej problematyki zarówno z punktu widzenia rozwoju miasta, jak i interesów gospodarczych. Potrafił znakomicie wczuć się w najbardziej palące problemy. Jakkolwiek od początku swojej działalności zawodowej był przede wszystkim człowiekiem praktyki, to jednak pozostawał w stałym kontakcie z jednostkami badawczymi i naukowymi. Współpracował z katedrami i instytutami Akademii Górniczo – Hutniczej i Politechniki Krakowskiej. Od roku 1951 datuje się Jego współpraca z Katedrą Budowy Dróg, gdy podjął się organizacji Laboratorium Geotechnicznego i Betonowego. Umiejętnie śledził najnowsze trendy i osiągnięcia w nauce, wcielał je do praktyki zawodowej i na zasadzie sprzężenia zwrotnego dzieląc się swoimi doświadczeniami inspirował naukę. Był autorem ponad 50 referatów opublikowanych w materiałach konferencyjnych, dotyczących różnych problemów: organizacji pracy, ekonomiki przedsiębiorstw budowlanych, kompleksowej realizacji inwestycji, wybranych procesów technologicznych w budownictwie komunikacyjnym, a także ruchu racjonalizatorskiego. Prezes Szeliński nie tylko sam pisał artykuły, ale mobilizował innych, skutecznie na nich oddziałując i zachęcając do przygotowania referatów.

Ważnym momentem w zakresie propagowania zdobyczy nauki, popularyzowania osiągnięć środowiska i zachęcania młodych inżynierów do poszerzania wiedzy, a także ciągłego dokształcania się była jego inicjatywa powołania wydawnictwa naukowo – technicznego w Krakowskim Oddziale SITK. Od roku 1983 wydawane są Zeszyty Naukowo – Techniczne Oddziału SITK w Krakowie. Zeszyty te wydawane są nadal (ostatni wydany w 2020 roku zeszyt ma numer 191) i mają ugruntowaną pozycję w środowisku transportowym. Przez wiele lat Zeszyty znajdowały się na liście czasopism punktowanych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Marian Szeliński redagował również materiały konferencji naukowo – technicznych. Zachęcał do otwarcia się na świat, do kontaktów zagranicznych, organizując konferencje międzynarodowe. Tworzył instytucjonalne ramy międzynarodowej współpracy naukowo – technicznej, to z jego inicjatywy zostało zawarte porozumienie z Instytutem Transportu Kolejowego w Moskwie. Niezapomniane były wycieczki techniczne, które organizował i na których wodził prym. Dzięki przyjaciołom, których miał we wszystkich ościennych krajach, delegacje z Oddziału SITK w Krakowie były wszędzie wspaniale goszczone, mogły zapoznać się z tym, co ciekawego dzieje się w technice i nauce u naszych sąsiadów.

Przykładem działalności związanej z kształceniem kadr jest to, że zapoczątkował organizowanie przez Oddział  konkursu na najlepsze prace dyplomowe z dziedziny transportu dla absolwentów krakowskich uczelni. Konkursy są nieprzerwanie organizowane od 1974 roku. Wpłynęły one znakomicie na podnoszenie poziomu prac dyplomowych studentów oraz mobilizowały ich do terminowego kończenia studiów. Poza tym organizował Turnieje Młodych Mistrzów Techniki, był również opiekunem młodych inżynierów, troszczył się o to, aby jak najszybciej zaadaptowali się do nowych warunków pracy i życia.

Marian Szeliński angażował się także w prace Zespołu Problemów Komunikacyjnych Komisji Budownictwa Oddziału PAN w Krakowie. Uczestniczył też w pracach Sekcji Techniki i Technologii Komitetu Transportu PAN oraz w Zespole Problemów Mostowych Komisji Budownictwa Oddziału PAN w Krakowie.

W uznaniu za wkład w integrację środowiska naukowego i technicznego, a także za kształcenie kadr inżynierskich, Senat uczelni odznaczył Mariana Szelińskiego Honorową Odznaką Politechniki Krakowskiej.

Przez wiele lat służył swojemu miastu i regionowi czyniąc wszystko, aby Oddział SITK w Krakowie stał się zbiorowym ekspertem w dziedzinie komunikacji. Potrafił z łatwością nawiązywać kontakty z władzami, organizował konferencje, seminaria, narady. Ze sztandarowych i spektakularnych imprez można wymienić konferencje poświęcone: problemowi budowy metra w Krakowie, Alejom Trzech Wieszczów, Trasie Zwierzynieckiej, czy organizacji ruchu w Śródmieściu. W uznaniu zasług dla miasta i województwa został odznaczony Złotą Odznaką „Za pracę społeczną dla m. Krakowa” oraz „Za Zasługi dla ziemi Krakowskiej”.

Uhonorowaniem całokształtu działań był nadany przez Prezydenta RP w 2002 roku Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. To najwyższe państwowe odznaczenie było szczególnie bliskie Jego sercu. Za zasługi dla Miasta Krakowa odznaczony został przez Prezydenta Miasta Krakowa Odznaką „Honoris Gratia” (2007).

Z zarysowanej charakterystyki wyłania się sylwetka osoby o wielkich dokonaniach. Nasuwa się pytanie, czy jest możliwe, aby ktoś nawet w największym trudzie życia był w stanie tyle zdziałać, kierując zespołami ludzkimi? Okazało się to możliwe dzięki niezwykłej energii, twórczym inicjatywom, niespokojności ducha, społecznikowskiemu powołaniu i pasji atakowania nowych problemów. Był człowiekiem nieustannie aktywnym, pełnym inwencji, niespokojnym, twórczym. Osiągnąwszy zamierzony cel, natychmiast mobilizował siebie i innych do następnych działań. Potrafi przewodzić, pociągać i grupować wokół siebie starszych i młodszych kolegów i koleżanki. Był niezawodny w działaniu, zawsze gotowy podjąć się najtrudniejszych zadań. Ta niespożyta i niesłabnąca do końca Jego życia energia oraz pomysłowość w rozwiązywaniu problemów, trafność i celność wyboru najlepszej drogi w załatwianiu spraw podkreślają Jego wybitne zdolności organizacyjne i kierownicze.

Wszystko co robił, robił z wielkim zaangażowaniem i we wszystkim osiągał zamierzone efekty. Ta pasja działania, ten dynamizm godne są podziwu i naśladowania. Dla wielu kolegów zarówno młodszych jak i starszych jest wzorcem działacza oddanego bez reszty, przez całe swoje życie pracy społecznej.

Jego działania zyskały uznanie i nagrodzone zostały najwyższymi wyróżnieniami stowarzyszeniowymi. W 1981 roku uzyskał najwyższą w stowarzyszeniu godność Członka Honorowego SITK RP. Odznaczony został Złotą z Diamentem, Złotą i Srebrną Odznaką Honorową SITK, godnością Zasłużony Senior, odznaką Przyjaciół Zabytków Transportu oraz Medalem 60-lecia SITK. Za całokształt działalności uhonorowany został również „Ernestem” – statuetką Ernesta Malinowskiego (2002).

Zarząd Oddziału wdzięczny za ogromny wkład pracy dla Stowarzyszenia organizował uroczyste spotkania, aby uhonorować Jego jubileusze. W 1992 roku uczczono 70-lecie Jego urodzin i 40-lecie Jego działalności w SITK. Z tej okazji wydano dwa okazjonalne zeszyty naukowo-techniczne Oddziału, w nowej szacie graficznej, zawierające wiele artykułów środowiska krakowskiego dedykowanych Jubilatowi. Uhonorowaniem Jego pracy dla Oddziału Krakowskiego i całego Stowarzyszenia było nadanie Mu w 1994 roku godności pierwszego Prezesa Honorowego Oddziału SITK w Krakowie.

W dniu 14 października 2002 roku pod patronatem wojewody małopolskiego Jerzego Adamika w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa Zarząd Oddziału zorganizował obchody Jubileuszu 80-lecia urodzin i 50-lecia Jego działalności w Stowarzyszeniu. Jubileusz był połączony z konferencją naukowo-techniczną nt.: „Historia i ochrona zabytków w transporcie”. Z tej okazji wydano zeszyt naukowo-techniczny pod tym samym tytułem poświęcony problemom ochrony zabytków transportowych.

Kolejne obchody zorganizowane zostały w dniu 10 września 2007 roku z okazji 85-lecia Urodzin i 55 lat przynależności do SITK. Spotkanie miało miejsce w Niepołomicach, na Zamku Królewskim w Sali Rycerskiej. Z tej okazji został wydany przez Oddział zeszyt jubileuszowy, opracowany i przygotowany przez Jubilata specjalnie na tę okazję. Zeszyt nt.: „Technika w transporcie – historia i zabytki” zawierał bardzo interesujące artykuły i komunikaty, bogato ilustrowane archiwalnymi zdjęciami i dokumentami autorstwa członków i sympatyków Krajowego Klubu Miłośników Historii i Zabytków Transportu działającego w Stowarzyszeniu.

W 2012 roku przypadał Jubileusz 90.urodzin Prezesa Szelińskiego. Niestety stan zdrowia nie pozwolił na zorganizowanie wielkiej uroczystości. Kameralna i wzruszająca uroczystość odbyła się w domu Państwa Wacławy i Mariana Szelińskich.

Marian Szeliński był żonaty z Wacławą, z którą miał dwie córki: Małgorzatę i Magdalenę. Jego Rodzina zawsze wspierała Go we wszystkich działaniach zawodowych i stowarzyszeniowych. Żona i Córki wielokrotnie towarzyszyły Mu podczas spotkań, uroczystości, Jubileuszy, nawiązywały bardzo sympatyczne kontakty z członkami Oddziału, a jedna z Córek jest od wielu lat aktywnym członkiem Oddziału SITK w Krakowie.

Marian Szeliński zmarł w dniu 7 maja 2015 roku, uroczysty pogrzeb w obecności Sztandaru SITK i Honorowego Pocztu Sztandarowego odbył się na Cmentarzu Rakowickim w dniu 14 maja  2015 roku. Żegnała Go Rodzina i bardzo liczne grono Stowarzyszeniowych Przyjaciół z całego kraju.

Marian Szeliński poprzez to, jakim był człowiekiem, działaczem, przywódcą i przyjacielem, tak głęboko jest zakorzeniony w Stowarzyszeniu Inżynierów i Techników Komunikacji, że pamięć o Nim, mimo upływu lat jest ciągle żywa. Wielu członków SITK często odwiedza grób Jego i Jego Żony Wacławy na Cmentarzu Rakowickim. W każdą rocznicę śmierci, która jest jednocześnie rocznicą Jego urodzin, przedstawiciele Zarządu Oddziału i członkowie odwiedzają  Jego grób aby z Nim pobyć, powspominać, złożyć kwiaty i zapalić symboliczny znicz.

Opracowała na podstawie materiałów historycznych
Janina Mrowińska – Sekretarz Oddziału SITK RP w Krakowie